Олон улсын эрх зүй ба бусад эрх зүй

Хуулийн шинжүүд

1927 оны Lotus-ын хэрэгт ОУ-ын шүүх   "ОУЭЗ бол бие даасан улсуудын

хоорондох харилцааг зохицуулдаг." гэж мэдэгдсэн. Ингэж хэлснээрээ тухайн улс нь тодорхой дотоодын эрх зүйтэй энэхүү эрх зүй нь өөр орны болон ОУ-н^I хувийн эрх зүйд , өөр өөр орнуудын оршин суугчдад ханддаг байх түүгээр ч барахгүй тухайн улс 2 болон түүнээс дээш хууль зүйн системтэй холбоотой байх хэргийг илэрхийлсэн.

Бодит байдалд ихэвчлэн энэхүү хуулийн шинж ямар нэг саадтай байдаг Ихэнхи нөхцөлд ОУЭЗ болон дотоодын эрх зүй нь харилцан хоёр холбоотой байдаг. Жишээлбэл: 1960 онд Веатнамд болсон дайнд Нэгдсэн улсын явуулсан үйл ажиллагаа нь ОУЭЗ-н асуудал бас Нэгдсэн улсын иргэдийн эрх үүрэгтэй холбоотой асуудал байсан. Үүнтэй адил дотоодын эрх зүй дэх үндэстний асуудал нь тухайн улс ОУЭЗ-н дагуу хилийн чанад дахь иргэдээ хамгаалах эрхэд нөлөөлдөг байна.

Илүү илэрхий илрэх байдал нь дотоодын эрх зүй болон шүүх нь ОУ-ыи шүүхэд хандах явдал, харин ОУ-ын шүүх дотоодын шүүхэд хандах нь эргэлзээтэй. ОУШ болон дотоодын шүүхийн шүүгчид зайлшгүй нөхцөлд хоёр хууль зүйн тогтолцоог баримтлан шийдвэр гаргах явдал өргөн байна. Нэг талын тогтолцоонд гарсан үйл явдал нь шүүгчийг шийдвэр гаргахдаа хоёр тогтолцоог хоёуланг нь харахын шаарддаг. ОУЭЗ болон дотоодын эрх зүйн хоорондох харилцаа ихээхэн маргаантай асуудал болж байгаа ба энэ нь нэгдсэн нэг дэлхий, тусгаар тогтносон улс, ОУЭЗ-г бэхжүүлэх гэсэн олон төрлийн үзэл бодлоос нөлөөлтэй байдаг.

Монист болон Дуалист үзэл бодол

ОУЭЗ болон дотоодын эрх зүйн хоорондох харилцааны чухал хэсэг бсл монист, дуалист болон плюралист үзэл бодлын тухай асуудал юм. Монист үзлээр бол дэлхийд зөвхөн нэг л хууль зүйн тогтолцоо байх болно. Тэр тогтолцоо нь бусдаасаа дээд зэргийн байх ба харин ОУЭЗ болон дотоодын эрх зүй нь зөвхөн хэсэг нь байх болно. Дуалист үзлээр ОУЭЗ болон дотоодын эрх зүй нь ялгаатай хууль зүйн тогтолцоонууд ба магадгүй зарим талаараа нийлдэг гэж үздэг.

Дуалистууд дотоодын эрх зүй нь улс доторх хууль болон заншлаас үүссэн бол ОУЭЗ нь улсуудын хоорондох гэрээ болон заншлаас үүсдэг гэж нотолдог. Түүнчлэн дотоодын эрх зүйн агуулга нь хувь хүмүүс байдаг бол ОУЭЗ-нх улсууд байдаг. Эрх зүйн агуулга нь тухайн тогтолцоонууд ялгарах гол үндэс нь болдог. Дотоодын эрх зүйд иргэд илүү эрх мэдэлтэй байдаг бол ОУЭЗ-д ижил тэнцүү байдал зонхилно.

Монистууд бүх хууль зүйн тогтолцооноос нэг л ерөнхий эрх зүй байна гэж нотолдог. Бүх эрх зүй эцсийн эцэст хувь хүмүүс лүү хандна. Хүмүүсийн хоорондох бүх харилцаа нь төгсгөлдөө зохион байгуулагдсан нийгмийг ч үл тоомсорлох болно. Харин зарим монистууд ОУЭЗ нь тэр ерөнхий эрх зүй нь байх ёстой учир нь дотоодын эрх зүй бол эрх мэдэлтэн бүхий албан хаагчийн гаргасан шийдвэр л юм гэж үздэг. Бусад монистууд дотоодын эрх зүй нь ОУЭЗ-н дээр нь байх ёстой учир нь ОУЭЗ бол дотоодын эрх зүйн гаднах салбар гэж үздэг.

Улсын заншил бусад эрх зүйнүүдтэй холбогдох нь

Улсын заншил нэг хэвийн монист үзлийг баримтладаггүй. Энэ бол онолын чухал өөрчлөгдөшгүй үр дүн юм. Санамсаргүй нэг шийдвэр ч ОУЭЗ болон дотоодын эрх зүйтэй хамаатай байх ёстой. Хэрвээ хоёр тогтолцоог салгаад авч үзээд байх юм бол зарим нөхцөлд шүүхийн шийдвэр гарч чадахгүй.

Зарчим ёсоор дотоодын шүүх дотоодын хуулийг ашиглах ёстой. Шотландын шүүх "Парламентын тогтоол бол хамгийн дээд зэргийн .Бид үүнийг эрх хэмжээндээ дагаж мөрддөг." гэж мэдэгдсэн. Үүнтэй төсөөтэйгээр Нэгдсэн улсын холбооны шүүх "ОУ-ын заншил бол үнэхээр эртний эрх зүй гэдгийг бид хүлээн зөвшөөрсөн. ОУ-ын заншил бол яг л бүх нийтийн тогтоосон хууль юм энийг Конгресс л нэг дор төвлөрүүлэх болно." гэж мэдэгдсэн. ОУ-ын шүүх ОУЭЗ-гээ л баримтлах ёстой ба үүнийг ICJ-ын 38-р зүйлд   "иргэншсэн үндэстнүүдийн хүлээн зөвшөөрсөн ерөнхий зарчим " гэж шүүхийн   баримтлах   зүйлийг   заажээ.   Магадгүй   дотоодын   эрх   зүй   энэ баримтлах зүйлд орно.

    Ихэнхи  нөхцөл  байдал  болон  ОУ-ын  нийгэмлэг дэх  улсуудын үүрэг  хариуцлагын    асуудалд    хоёр    тогтолцооны    хоорондох    мөргөлдөөнөөс  зайлсхийх дүрэм баримтлах ба олонхи улсууд өөринй үндсэн хуулий хэм хэмжээ болон заншлаараа ОУЭЗ-г дотоодын эрх зүйн нэг хэсэг болгон үздэг. Нэгдсэн   улсын   үндсэн   хуулиар   Конгресс  ОУЭЗ-г  зөрчигчийг  шийтгэхийг хүлээн зөвшөөрсөн ба дээд шүүх олон удаа ОУЭЗ бол эх газрын эрх зүйн хэсэг гэж мэдэгдсэн. Үүнтэй адилаар ихэнхи холбооны улсууд болох Израйл, ХБНГерман улс,  Энэтхэг,  Недарланд, Австриболон  Япон үзсэн байна.   Ирландын үндсэн хууль ОУЭЗ-г эх газрын эрх зүйн ipso facto   хэсэг хэмээн  тодорхой   хязгаарлал   тавьсан   бол   Норвейгийн   хууль  дотооддоо"  хүчинтэй   ОУ-н  гэрээг хууль  тогтоомжийн  дагуу  бий  болгохыг  шаардсан байдаг. 1989 онд НҮБ-ын ерөнхий нарийн бичгийн даргад Soviet-ын холбоо хандан " ОУЭЗ-н хэм хэмжээ болон үүрэг хариуцлага үндэстний тогтоол дүрмээс тэргүүлэх ба улс төрд ч ОУ-ын дүрэм тэргүүлэх ёсйойг шаардсан " захиа бичсэн.

Зарим улсуудад өөр өөр дүрэм , заншил болон ОУ-н гэрээ мөрдөгддөг ч эдгээр зүйлс дотоодын эрх зүйд хамгийн түрүүнд бэхжиж хүлээн зөвшөөрөгддөг. Хэрэв дотоодын эрх зүй ОУЭЗ-н дүрэмтэй зөрчилдвөл тухайн улс дотооддоо тэрхүү дүрмийг дагаж чадахгүйч гадаад хил хязгаартай дагаж мөрдөж болно. ОУШ-н олон удаагийн шийдвэрээр "ОУ-ын үүргээ дутагдалтай биелүүлэхийг үндсэн хууль болон бусад хуулиуддаа уриалсан хэлэлцээр байлгаж болохгүй." гэж мэдэгдсэнийг 1949 онд ОУ-ын хуулийн хороо хүлээн зөвшөөрч Улсуудын эрх үүргийн тунхагт бэхжүүлсэн байна.

ОУЭЗ болон дотоодын эрх зүй хоорондоо 3 шалтгаанаар ихэвчлэн зөрчилддөг.

1-рт ОУ-ын заншил нь улсуудын заншлаас үүсдэг явдал нь зөрчилдөөнийг үнэмшилгүй болгодог. Английн Лордын дарга шүүгч Alverson 1905 онд West Rand Central Gold Mining Co, v, the King хзргийг шийдсгн. Тэрээр "иргэншсэн үндэстнүүд манай улсын зөвшөөрлийг бүх нийтээрээ хүлээн авах ёстой хүлээж ч авсан, манай улс ч бусад үндэстэнг ОУЭЗ-н дагуу хүлээн зөвшөөрсөн. Энэ байдлыг ч манай дотоодын шүүхүүд ч хүлээн зөвшөөрөх болно." гэж мэдэгдсэн.

 2-рт ОУ-ын гэрээ ёс журмынхаа дагуу эх газрын эрх зүй болдог. Зарим улсад энэ гэрээ нь дотоодын эрх зүйн дээд зэргийн хууль болдог. Нэгдсэн улсад зөвхөн өөрсдийнх нь биелүүлэх ОУ-ын гэрээ эх газрын эрх зүйг бүрдүүлдэг ба энэ гэрээ Конгрессын оролцоогүй шууд нэгдсэн улсын шүүхийн холбоонд бэхжиж эхэлдэг байна. Харин өөрсдеө биелүүлэхгүй ОУ-ын гэрээ Конгрессын үйл явцыг шаарддаг. Нэгдсэн улсын шүүхийн тунхагт Колумба мужийн Diggs v, Schultz-ын хэрэгт Конгресс нь ОУ-ын гэрээг шүүмжлэх эрхтэйг шийдсэн.

3-рт Олонхи улсуудын шүүхийн практикт тайлбар хийх замаар 2 хууль зүйн тогтолцооны хэм хэмжээг нийцүүлдэг байна. Дээд шүүх "Конгрессын шийдвэр нь ОУ-ын зарчмын үл ойшоосон байдал гарч ирэхгүй л юм бол энэ 2 тогтолцоо уялдаа холбоотой байх юм." хэмээн мэдэгдсэн. Хэдий Конгресс үл ойшоосон байдлаа тайлбарласан ч ОУЭЗ-г зөрчиж болохгүй. Энэ асуудлын хөндөөгүй орхисон (жишээлбэл Нэгдсэн улсын 1988 он дахь Палистиныг чөлөөлөх явдал) ОУЭЗ-н онолоор тухайн улс өөрийн хүлээн зөвшөөрсөн ОУ-ын хэм хэмжээний үүрэг хариуцлагыг хүлээх ёстой ба дотоодын хууль тогтоомжийн дагууу татгалзаж болохгүй.

Зарчим ёсоор ОУШ ОУЭЗ-г баримтлана. Гэвч ихэнхи шүүхийн шийдвэр гарах үйл явц дотоодын хуулийг тайлбарлах замаар явагддаг. Жишээ нь: хувь хүн, хүмүүсийн нэгдэл гадаадын хүнд дотоодын хууль тогтоомжийн дагуу гэмтэл учруулбал шүүгдэгч нь тухайн оршин суугаа газрын хуулиар, гадаадын хүн харьяалах гадаад улсынхаа хууль тогтоомжийн дагуу эрх үүргээ ОУ-ын гэрээний тусламжтайгаар зохицуулдаг.Харин залгамжлагч улсын асуудлыг шүүх дотоодын хууль тогтоомжийн дагуу залгамжлагч улсын хэр хэмжээ, мөн өмнөх улсын үүрзг хариуцлагыг өгөх асуудлыг шийдэх ёстой. Дэлхийн I дайны дараа өмнөд Европод дотоодын хууль тогтоомжоо хөндлөнгийн оролцогчоос хамгаалах ОУ-ын гэрээнүүд ихсэж эхэлсэн.

Польш дахь Германы ашиг сонирхлын талаар ОУШ хэлэхдээ "ОУЭЗ-н дагуу дотоодын хууль тогтоомж бол тухайн улс хүч чадлаа бэхжүүлэх гэсэн тусгай баримт бичиг"   гэжээ.   Гэвч шүүх аврал шаардлагатай үед дотоодын хууль тогтоомж луу илүү их ордог Payment in Gold of the Brazillian Federal Loans Issued in France хэрэгт шүүх нөхцөл байдлын улмаас дотоодын хуульд хандсан гэж мэдэгдсэн. Харин үндэстний шүүх энийг дотоодын хууль тогтоомжийн дагуу авч үзэх ёстой хэмээн "тухайн улсын л асуудал" гэж хэлсэн. Хэрэв хууль зүйн шинжлэх ухаанд үндэстний шүүх чухал биш байсан бол ОУШ өөрөө тайлбараа хийх болно. Иймд ОУШ нь зайлшгүй нөхцөл байдлын улмаас ОУЭЗ-г дотоодын эрх зүйтэй салшгүй холбож байдаг.

ОУЭЗ бий болсноос хойш ямар ч эрх зүй 2 талын харилцан нөлөөтэй болсон. Улсуудын хоорондох харилцан ажиллагаа өсөх тусам 2 эрх зүйн  сүлжилдэх хэр хэмжээ өсч байна. Европын нэгдэлд энэ үйл явц аль хэдийн тэргүүн зэргийн чухал үйл явц болсон. Энэхүү ололтыг Mures McDougal's дэмждэг ба тэрээр монист ба дуалист үзлийг хүлээн зөвшөөрдөггүй.

Нэгдсэн улсуудын хувьд ингэж ОУЭЗ болон дотоодын эрх зүйн сүлжилдээнийг хүний эрхийг зөрчигчдийг шийтгэх шаардлагын улмаас хүлээн зөвшөөрсөн. Нэгдсэн улсуудын шүүх Alien Tort-ын нэхэмжлэлээр 2 мянган жилийн турш анхан шатны дүүргүүдийн шүүхэд "үндэстний эрх зүйг зөрчсөн" хэнийг ч (иргэн, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн) хаана ч шийтгэхийг зөвшөөрсөн. Ийнхүү хүний эрхийг зөрчсөн үйлдлээс сэргийлж Нэгдсэн улсуудад шүүхийн үйл ажиллагаа бий болсон. ОУШ-ийн тунхагт хоёр дахь сүлжээг Filartiga vs Penalrala-ын хэрэг болох нийт хүн төрөлхтний дайсан боол худалдаалагч, далайн дээрэмчин, зандалчин нарт ОУЭЗ-н дагуу эруү шүүлт тулгасан явдал гэжээ. Шүүх Paraguayan-ын иргэдийн мэдүүллэгийг зөвшөөрч Нэгдсэн улсуудад албан ёсоор энэ хэргийг авч хэлэлцсэн. (энэ хэрэг тэдний хүү болон ах нарыг нь алсан тухай ) Терроризм хэдийгээр олддогч ОУЭЗ-н дагуу гэмт хэрэг биш. 1980 онд Нэгдсэн улсын шүүх иймэрхүү хэргийг шүүж байсан.

Улс төрийн онолын акт

Улс гүрний хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдлийн хууль тогтоомж үүсэхдээ тухайн улс болон өөр улсын хууль зүйн шинжлэх ухаанд үндэслэсэн байх   ёстой.    Ялангуяа   ОУЭЗ-н   дагуу   үүргийг   хоёр   дах   улс   хүлээн зөвшөөрөхдөө ямар нэг хууль тогтоомжгүй зөвшө $(function() { //More Button $('body').on("click", ".comment_more", function() { var ID = $(this).attr("id"); if(ID) { $("#comment_more"+ID).html(''); $.ajax({ type: "GET", url: "../entry.php", data: {"lastmsg" : ID, "entry_field_num" : entry_field_num, "comment_field_num" : comment_field_num, "e_id" : 11085, "w" : "ouez2007"}, cache: false, success: function(html){ $("#comment_container").append(html); $("#comment_more"+ID).remove(); } }); } else { $(".comment_morebox").slideUp(); } return false; }); });